شاید بارها از خود یا دیگران پرسیده باشید که چگونه می‌توانیم فضانورد شویم؟ در این مقاله قصد داریم به شما بگوییم چگونه یک شخص می‌تواند فضانورد بشود و چگونه برای فعالیت‌های فضایی مثل رفتن به ایستگاه بین‌المللی فضایی آماده می‌شوند.

سال اول: آزمون‌، تمرین، و بازهم آزمون!

اگر بخواهیم از مرحله‌ی مبتدی شروع کنیم ابتدا باید در یک سری آزمون‌های ورودی (مثل آزمون کنکور سراسری که ما در ایران داریم) شرکت نموده تا از لحاظ علمی سنجیده شوید. همچنین باید از آزمایش‌های فیزیکی و بدنی اولیه نیز سربلند درآمد تا توان انجام فعالیت‌های سخت فیزیکی در فضا را داشته باشید. این افراد مبتدی دوره‌ای یک‌ساله را می‌گذرانند تا از بین‌شان نامزدهایی برای مراحل بعدی انتخاب شود.

سال دوم و سوم: منتخبین اولیه

 کسانی که در این مرحله انتخاب می‌شوند نیازمند فراگیری درس‌هایی هستند که آنها را در فعالیت‌های فضایی یاری دهد. به طور کلی از فناوری فضایی و علوم فضایی گرفته تا مهارت‌های پزشکی اولیه و این‌که چگونه ایستگاه‌ فضایی کار می‌کند در این سا‌ل‌ها تدریس می‌شود. دوره‌های بی‌وزنی هم وجود دارد که در قالب کلاس‌های غواصی در زیر آب و یا بوسیله‌ی پروازهای ریزگرانشی تدریس و انجام می‌شود.

در مرحله بعد کسانی که مراحل اولیه را با موفقیت می‌گذرانند وارد دوره‌های پیشرفته می‌شوند که حدود دو سال یا گاهی بیشتر طول می‌کشد. در این دوره با دقت بیشتری روی بخش‌های مختلف ایستگاه فضایی بین‌المللی کار می‌کنند. درباره‌ی آزمایشات علمی‌ای که قرار است انجام شود بیشتر فراگرفته و با وسایل حمل‌ونقلی که در فضا استفاده می‌شود، آشنا می‌شوند. همین‌طور در قالب درس مخابرات درباره‌ی نحوه‌ی ارتباط با ایستگاه زمینی مطالعه نموده و به صورت عملی به تمرین ارتباط با ایستگاه زمینی می‌پردازند.

سال‌های آتی: دوره‌های پیشرفته

پس از گذراندان این دو دوره و با توجه به فعالیت‌ها و توانایی‌هایشان، آن‌ها را به ماموریت‌های خاصی که برای‌شان در نظر گرفته شده ارجاع می‌دهند. در این مرحله آن‌ها یاد می‌گیرند که چگونه با سایر اعضای گروه کار کند و این‌که چگونه کارهای خاصی از ماموریت‌های خاص را انجام دهند. در طول تمامی این سال‌ها کلاس‌های درس همچنان ادامه داشته و تمرینات ویژه‌ی عملی نیز ادامه می‌یابد تا فضانوردان برای ارسال به فضا آماده گردند.

چه دروسی باید خواند؟

اگر دوست دارید بیشتر بدانید تا شما به عنوان یک فرد مبتدی باید چه دروسی را بگذانید می‌توان از علوم زمین‌شناختی، اقلیم‌شناسی، آب‌و‌هواشناسی، علوم فضایی و مهندسی فضایی یاد کرد. به جز این دروس، در این مدت به یادگیری یک زبان به جز انگلیسی هم می‌پردازند. اکثراَ زبان روسی را یاد می‌گیرند تا بتوانند در شرایط خاص با مرکز کنترل روسیه هم صحبت کرده و ارتباط برقرار کنند. امداد پزشکی هم جز درس‌هایی است که در کنار این دروس به صورت عمومی باید آموخته شود.

چه تمریناتی باید انجام داد؟

به عنوان یک فضانورد، به جز دروسی که در کلاس یاد می‌گیرید باید با انجام تمرینات فیزیکی در شرایط گوناگون جسم و ذهن خود را آماده سازید. این تمرینات در چهار دسته‌ی مختلف انجام می‌شود: ۱) تمرینات بر روی زمین، ۲) درون و روی آب، ۳) در هوا ۴) ودر حالت معلق (بی‌وزنی).

تمرین‌های زمینی

شما باید یاد بگیرید چگونه اجرام خیلی بزرگ را حرکت دهید. درست است که در پروازهای فضای فضایی احساس جاذبه ندارید و اجرام بزرگ به نظر بی‌وزن هستند، اما حرکت دادن این اجرام بزرگ می‌تواند کاری سخت و طاقت‌فرسا باشد. به طور مثال فرض کنید که یخچالی بادکنکی را می‌خواهید با دقت جابه‌جا نمایید. شما براحتی می‌توانید آن‌را حرکت دهید، اما به‌همان مقدار هم برایتان سخت خواهد بود تا آن‌را از حرکت باز دارید و در موقعیتی دقیق و از پیش تعیین شده قرار دهید. این تمرینات را در پیست‌های بزرگی مانند پیست‌های هاکی بر روی یخ انجام می‌دهند که به‌راحتی آن اجرام می‌تواند روی‌شان حرکت کنند و لیز بخورند. شما باید بتوانید آن اجرام را جا‌به‌جا و کنترل نمایید؛ اجرامی بسیار بزرگ‌تر از شما.

علاوه بر تمرین با اجرام بزرگ، شبیه‌سازهایی وجود دارند که شاتل‌‌های فضایی و ایستگاه بین‌المللی فضایی را شبیه‌سازی می‌نمایند. به این شبیه‌سازها «ماک‌آپ» نیز می‌گویند. سه نوع ماک‌آپ وجود دارد که بسته به نیاز مربوطه برای تمرین انتخاب می‌شود و مورد استفاده قرار می‌گیرد: ماک‌آپ‌های که حرکت می‌کنند، ماک‌آپ‌هایی که ثابت هستند و ماک‌آپ‌هایی که علمیاتی هستند. ماک‌آپ‌های متحرک را برای تمرین و شناسایی بیشتر با شرایط فضا و اتفاق‌های که در فضا ممکن است رخ دهد استفاده می‌کنند. در واقع شما در داخل آن‌ها صدا، نویز، حرکت‌ و تصاویری که احتمالاٌ در فضا ممکن است با آن‌ها برخورد کنید را تجربه می‌نمایید. در آن شرایط عکس‌العمل‌های شما سنجیده می‌شود و تمرین می‌کنید و یاد می‌گیرد که چطور رفتار کنید. ازماک‌آپ‌های ثابت برای یادگیری شرایط در ملاقات‌های فضایی و همین‌طور در ماموریت‌هایی که انتقال محموله وجود دارد استفاده می‌شود. به طور مثال در آن‌ها آموزش می‌بینید تا بتوانید با بازوهایی روباتیک کاری به خصوص را انجام دهید. در ماک‌آپ‌های علمیاتیشما یک ماک‌آپ ثابت دارید که در داخل آن یک سری آزمایشگاه‌های فضایی تعبیه شده است. با توجه به نقش شما در مأموریتی خاص، شما به عنوان یک فضانورد باید با چگونگی انجام آن عملیات و آزمایشات در ماک‌آپ‌های عملیاتی آشنا گردید.

تمریناتی هم در اعماق زمین، جایی که تاریکی مطلق و سکوت حکمفرماست، انجام شده تا فضانوردان برای زندگی در شرایط فضا آماده گردند.

تمرین‌های آبی

در تمرین‌های آبی شما روی آب (درست همانند شناگرها) حرکاتی را انجام می‌دهید که بیش‌تر تمرینات فیزیکی هستند برای تقویت فیزیک بدن شما. البته به خاطر داشته باشید که در اکثر تمرینات شما مجبور به پوشیدن لباس‌فضایی خود نیز هستید و باید خود را برای شرایط اضطراری نیز در آب آماده نمایید.

تمرین‌های هوایی

تمریناتی نیز ظراحی شده‌اند که در هوا و با هواپیما انجام می‌شود. یکی از معروف‌ترین تمرینات هوایی، پرواز با هواپیما به همراه سایر افراد تیم می‌باشد. این تمرین برای آشنایی و همدلی شما با سایر افراد گروه طراحی شده و روحه‌ی کارگروهی را در شما بالا می‌برد.

تمریناتی هم برای خلبان‌های شاتل‌ها وجود داشته که آن‌ها را برای برخواستن از و فرود بر زمین آماده می‌ساختند. کسانی که در گذشته شاتل‌ها را پرواز می‌دادند و می‌نشاندن می‌بایست حداقل ۱۰۰۰ بار هواپیماهای آموزشی را فرود آورده باشند.

تمرین‌ها در شرایط بی‌وزنی

تمرین در شرایط معلق می‌تواند در آب یا هواپیما باشند. اگر در هواپیما باشد همان‌طور که اشاره کردم می‌تواند در شرایط ریزگرانشی باشد، یعنی هواپیما بلند می‌شود و سپس در یک ارتفاع خودش را به پایین پرت می‌کند در آن لحظه که حدود ۲۰ تا ۲۵ ثانیه طول می‌شود شما احساس معلق بودن می‌کنید. فضانوردان هواپیمایی که این مانور را انجام می‌دهد را «دنباله‌دار تهوع‌برانگیز» نام نهاده‌اند. چون معمولاً فضانوردانی که برای نخستین بار پرواز در این شرایط را تجربه می‌کنند با تکرار این تمرین دچار تهوع می‌شوند.

شرایط بی‌وزنی را در آب هم می‌توانیم ایجاد کنیم. به طور مثال «آزمایشگاه تعلیق خنثی» در تگزاس آمریکا یکی از مکان‌هایی است که فضانوردان در آن‌جا این تمرینات را انجام می‌دهند. آن‌ها لباس‌های فضانوردی می‌پوشند و وارد آب می‌شوند. وزن لباس و نیروی مقاوم آبی که در مقابل آن‌ها قرار می‌گیرد، شرایطی که در فضا ممکن است برایشان به وجود آید را شبیه‌سازی می‌کند و با این کار به طور فیزیکی و ذهنی برای شرایط راه‌پیمایی‌های فضایی آشنا می‌شوند. همچنین در همان‌ شرایط زیر آب تمریناتی را برای آشنایی با سیستم‌های مخابراتی، تصویری، و نگهداری سیستم‌های تخصصی که در آن فضا با آن مواجه می‌شوند انجام می‌دهند. تمرین با سیستم‌های روباتیکات نیز بخش مهمی از این سلسله تمرینات زیر آب می‌باشد.

چند نوع فضانورد داریم؟

اگر این پرسش برایتان پیش آمده که آیا همه‌ی فضانوردان یکسانند و یا اینکه چند نوع فضانورد داریم، پاسخ این است که ما دو نوع فضانورد داریم: فضانوردانی که Pillot یا خلبان هستند و فضانوردانی که Mission Specialist یا متخصصان یک ماموریت هستند. فضانوردان خلبان کسانی هستند که برای پرواز دادن و نشاندن شاتل‌ها و سیستم‌های مشابه استفاده می‌شوند و کسانی هستند که ماموریت را مدیریت می‌کنند. اما متخصصان یک ماموریت عموماً مهندسان پروازی هستند که راه‌پیمایی‌های فضایی، ماموریت‌های روباتیک و یا همچنین تحقیقات علمی را انجام می‌دهند.

نگران دندان پرکرده‌ی خود نباشید!

امیدوارم با دانستن این اطلاعات علاقه‌تان به فضانوردی بیشتر شده باشد و اگر قصد دارید دو یا سه سال از عمرتان را برای فضانورد شدن بگذارید با انرژی بیشتر این کار را انجام دهید. خاطرتان باشد اگر دندان‌تان پُرشده است یا این‌که عینکی هستید باز هم می‌توانید فضانورد شوید. این موضوع که اگر این دو مشکل را دارید نمی‌توانید فضانورد شوید، شایعه‌ای بیش نیست. شما به راحتی می‌توانید چشمتان را عمل جراحی کنید و یا دندان‌تان را به گونه‌ای ترمیم کنید تا در پروازهای فضایی مشکلی پیش نیاید. امیدتان را از دست ندهید و به سمت هدفتان پیش بروید.